پای درس سریال‌ها
پیشنهادی کاربردی برای همکاری آموزش و پرورش و صداوسیما
انوشه میرمرعشی
امام خمینی(ره) در تاریخ 29 اسفند 1357شمسی و در دیدار با اعضای هیئت دولت موقت اشاره بسیار مهمی به وظایف مدیران صداوسیما در تربیت و پرورش صحیح مخاطبان داشتند. تعیین وظیفه‌ای که در آن صداوسیما دانشگاه عمومی نامیده شد.
ایشان در آن روز فرمودند: «رادیو و تلویزیون یک دستگاهی است که هم در طرف تبلیغات فاسد اهمیت زیاد دارد و هم در طرف تبلیغات صحیح. این با آن طوری که از اول شاید آنهائی که درست کردند این‌ها را نظر آموزشی داشتند به این‌ها، [به] این دستگاه‌ها. تمام مطبوعات [هم] این‌طور است منتها اهمیت تلویزیون بیشتر از همه است، اهمیت رادیو- تلویزیون بیشتر از همه است. این دستگاه‌ها دستگاه‌های تربیتی است؛ باید تمام اقشار ملت با این دستگاه‌ها تربیت بشوند؛ یک دانشگاه عمومی است... باید این دستگاه دستگاهی باشد که بعد از چند سال تمام قشر ملت را روشن کند، تمام را مبارز بار بیاورد، تمام را متفکر بار بیاورد، تمام این‌ها را مستقل بار بیاورد، آزادمنش بار بیاورد، از غربزدگی بیرون کند؛ استقلال به مردم بدهد.» (صحیفه امام، جلد 6، ص 399)
بر همین اساس امروز شاید بتوان بُعد جدیدی از کارکرد این دانشگاه عمومی را برای مخاطب نوجوان مورد توجه قرار داد؛ بُعدی که تا به امروز مورد غفلت قرار گرفته است...
ظرفیتی فراموش‌شده برای آموزش و پرورش
از آنجا که بسیاری از دانش‌آموزان دوره‌های اول و دوم دبیرستان، ارتباط بهتر و بیشتری با آموزش‌های صوتی و تصویری برقرار می‌کنند؛ بسیاری از معلمان و دبیران با استفاده از فیلم‌های آموزشی و مستند، کلیپ‌ها یا حتی عکس نوشته‌ها، مفاهیم درسی را به ویژه در زیرگروه درس‌های ریاضی و تجربی به شاگردان خود منتقل می‌کنند.
اما این اتفاق در درس‌های ادبیات فارسی، تاریخ و احتماعی کمتر می‌افتد. درصورتی که در این دروس مباحثی وجود دارد که دبیران محترم می‌توانند برای انتقال عمیق مطالب درسی به شاگردان‌شان از طریق مجموعه‌های داستانی ایرانی و مستندهای تاریخی و چهرسان(پرتره) استفاده کاربردی و مفیدی داشته باشند. سریال‌های تاریخی و مجموعه‌های داستانی‌ای که زندگینامه بزرگان دینی و ملی را روایت می‌کنند و اطلاعات بسیار مفید تاریخی و ادبی، و مرتبط با درس‌های دانش‌آموزان را داراست.
به طور مثال بخش‌هایی از درس فارسی دانش‌آموزان به معرفی شاعران و ادبای ایرانی و اشعار و متن‌های ادبی و رمان‌های آنها اختصاص دارد. بزرگان ادبیات فارسی همچون شهریار، پروین اعتصامی، جلال آل احمد، نادر ابراهیمی، هوشنگ مرادی کرمانی و...
و یا در درس تاریخ پایه‌های مختلف، مطالب گوناگونی درباره تاریخ دوره قاجار، تاریخ پهلوی اول و دوم، تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس وجود دارد. مطالبی که مضامین و محتواهای آن در سریال‌های گوناگونی روایت شده است. مطالبی همچون جنگ‌های ایران و روس، استعمار انگلیس در ایران، کودتای 28 مرداد، قیام 15 خرداد، آزادسازی خرمشهر و شهدای 8 سال دفاع مقدس و...
مطالب و محتواهایی که پیوند‌دهنده اهداف دو نهاد صداوسیما و وزارت آموزش و پرورش است.
این درحالی است که برخی تصور می‌کنند مباحث دروس فارسی، تاریخ و اجتماعی مطالبی است که باید حفظ شود، اما در واقع این مباحث و محتواها باید در درجه اول فهم شود تا در حافظه دانش‌آموزان باقی بماند.
لذا برای فهم بهتر و انتقال عمیق محتوای این نوع مباحث دبیران محترم می‌توانند از ظرفیت مجموعه‌های داستانی و نمایشی و حتی مستندهای تاریخی به دانش‌آموزان استفاده کنند.
نسخه‌ای ویژه نوجوانان
متولدین دهه هشتاد و نود طبیعتا بسیاری از مجموعه‌های داستانی را که در فاصله دهه 70 تا اواسط دهه 90 از شبکه‌های مختلف سیما پخش شده است، ندیده‌اند.
چنانچه مجموعه‌های نمایشی چون «ابوعلی سینا»، «روشن‌تر از خاموشی(ملاصدرا)»، «نردبام آسمان(زندگینامه داستانی غیاث‌الدین جمشید کاشانی)»، «روزگار قریب(زندگینامه داستانی دکتر محمد قریب»، «شهریار(زندگینامه داستانی محمد‌حسین بهجت)» و مجموعه‌های داستانی‌ای چون «امیرکبیر»، «کوچک جنگلی»، «معمای شاه»، «کلاه پهلوی»، «کیف انگلیسی»، «عمارت فرنگی» و... که مضمونی تاریخی دارند و در خلال آن به معرفی شخصیت‌های برجسته تاریخی و قهرمانان ملی پرداخته می‌شود، معروف ذهن نوجوانان نیست.
درحالی‌که این سریال‌ها دقیقا می‌تواند مفاهیم مهم و اساسی بسیاری از مطالب درسی را به نوجوانان منتقل کند.
البته باید توجه داشت که نوجوانان به جهت روحیه و خصوصیات شخصیتی گاهی حوصله دیدن مجموعه‌های داستانی دهه‌های 70 و 80 که ضرباهنگ کندی در روایت داستان دارد، را ندارند. به همین دلیل هم دبیران محترم نمی‌توانند با معرفی این مجموعه‌های داستانی و پیشنهاد دیدن آن در فضای مجازی به دانش‌آموزان خود، امید داشته باشند که آنها سریال‌های مرتبط با دروس خود را دانلود کنند و ببینند.
پس راه‌حل چیست؟ به نظر می‌آید برای حل این مشکل مناسب باشد که شرکت‌ها یا بخش‌های مرتبط با معاونت فیلم و سریال صداوسیما با تعریف پروژه‌ای مستقل، و یا حتی مشترک با وزارت آموزش و پرورش، این مجموعه‌های داستانی را به نسخه‌های جدیدی تبدیل کنند. نسخه‌ای که در آن مجموعه‌های داستانی در قالب فیلم سینمایی (گاهی چند فیلم سینمایی از یک سریال) و در زمانی کمتر از 90 دقیقه تهیه شود. سپس با بارگذاری آن نسخه‌های جدید با بهائی معقول در فضای مجازی اسباب این نوع از آموزش صوتی و تصویری را برای مخاطب نوجوان فراهم گردد.
به این شکل دبیران محترم علاوه نمایش این فیلم‌های سینمایی در کلاس، می‌توانند به معرفی این نسخه‌های جدید به دانش‌آموزان بپردازند. و اینکه امید داشته باشند دانش‌آموزان آنها را دانلود کرده و ببینند و شناخت عمیق و بهتری از مطالب دروس ادبی، تاریخی و اجتماعی خود به دست بیاورند.